زنان عرب در بازار بورس ریاض
زنان عربستان مبارزه با تبعیض جنسیتی را آغاز کرده‌اند
روزنامه سرمایه – ترجمه از محمدعلی آذری‌نیا:
زنان در عربستان از رانندگی، رای دادن مسافرت به خارج از کشور یا کار کردن بدون اجازهء یک مرد از خویشاوندان، محروم هستند اما این قشر از جامعهء عربستان در حال ایجاد تغییراتی در وضعیت خود هستند. مبارزه با ورود به بازار کار آغاز شده است. یک کارخانهء‌کوچک و یک فروشگاه اتومبیل برای زنان، نخستین شکاف‌ها در ساختار مردسالار عربستان است که در آن طبق قانون، زنان شهروندان درجه دو محسوب می‌شوند. در عربستان درست شبیه کشورهای غربی، زنان بیش از مردان به دانشگاه می‌روند و تعداد فارغ‌التحصیلان زن از مرد بیش‌تر شده است. بنابراین طبیعی است که این گروه خواهان استفاده از فرصت‌های شغلی در کشورشان باشند. به تدریج تعداد زنان شاغل در بخش آموزش، بهداشت و درمان و بانکداری افزایش می‌‌یابد. اخیرا وزیر کار عربستان خواستار تغییر قوانین به صورتی شده که زنان بیش‌تری بتوانند در کارخانه‌ها و نیز مغازه‌ها به کار مشغول شوند و این یک چالش بزرگ برای تبعیض عمیق جنسیتی علیه زنان عربستانی است.
تاکنون وجود فرصت‌های شغلی برای زنان تحصیلکردهء عربستانی عمدتا حاصل رضایت مردان خانوادهء آن‌ها بوده است. واقعیت این است که اعضای مذکر خانواده‌ها در عربستان از کار کردن، تحصیل و حتی انتخاب همسر از سوی زنان ممانعت می‌کنند. با آن‌که بسیاری از زنان این کشور ابراز امیدواری می‌کنند که دخترانشان از این نوع تبعیض‌ها رنج نبرند اما مشخص نیست تغییرات اجتماعی چه وقت در عربستان رخ خواهد داد. هم‌اکنون هیچ زنی در عربستان بدون حمایت پدر یا شوهر خود قادر به استفاده از فرصت‌های آموزشی یا شغلی در خارج از کشور نیست. بسیاری از زنانی که از دانشگاه عربستان فارغ‌التحصیل شده‌اند و از دانشگاه‌های خارج پذیرش گرفته‌اند باید همسر خود را به همراهی متقاعد کنند زیرا زنان نمی‌توانند به تنهایی به خارج سفر کنند.
از سوی دیگر این‌طور نیست که تمام زنان خواهان انجام تغییرات عمیق اجتماعی باشند. در بسیاری از موارد، زنان با تفکیک جنسیتی خصوصا در مدارس و دانشگاه‌ها موافق هستند. آن‌ها خود را قربانی نمی‌دانند و معتقدند جامعهء عربستان جامعه‌ای جوان است و هنوز برای حرکت به سوی اعتدال راهی دراز در پیش دارد. به ویژه تعدادی از زنان تحصیلکردهء هوادار این نظر ابراز می‌کنند، در ایالات متحده نیز در بسیاری از زمینه‌ها علیه زنان تبعیض وجود دارد. برای مثال در آن کشور تفاوت سطح دستمزد زنان و مردان در شغل‌های مشابه حدود ۲۰ درصد است، اما تقریبا تمام تحلیلگران معتقدند حرکت‌هایی به سوی برابری جنسیتی آغاز شده است، اما مقامات حکومت عربستان، حتی حضور اندک زنان در عرصهء اجتماعی را نوعی تهدید برای خود می‌دانند. در ریاض یک نمایشگاه اتومبیل، تنها به زنان اتومبیل می‌فروشد و آن‌ها پس از خرید باید رانندگی آن را به مردان بسپارند، اما حتی همین تغییر کوچک از دید حکومت عربستان آغاز روندی تهدیدآمیز محسوب می‌شود.
تحولی امیدوارکننده
به عنوان نشانه‌ای از حرکت رو به رشد زنان عربستانی در اقتصاد این کشور، دولت به زنان اجازه داده در رشته‌های بانکداری و امور مالی به تحصیل بپردازند; این دو رشته در دانشگاه دارالحکمه ارایه می‌شود. کمیته‌ای مشترک شامل استادان دانشگاه لندن و دانشگاه شاه فهد دورهء لیسانس این رشته‌ها را طراحی کرده‌اند و درس‌ها به زبان انگلیسی تدریس می‌شود و استادان از دانشگاه‌های لندن، آمریکا، بریتانیا و عربستان تدریس می‌کنند. به این ترتیب به اعتقاد کارشناسان زمینه برای اشتغال زنان فراهم خواهد شد و از آن‌جا که بانکهای عربستان در حال حاضر بالاترین سودها را کسب می‌کنند ۱۳۰۰ درصد سرمایه)، بدون شک محصولات و شبکه‌های خود را گسترش خواهند داد و برای تامین نیروی انسانی خود به زنان تحصیلکرده نیازمند هستند. یکی از استادان امور مالی عربستان می‌گوید، اقدام اخیر بسیار مثبت بوده و هرچه اطلاعات زنان دربارهء بورس و امور مالی بیش‌تر شود، رونق اقتصادی بالاتری به وجود خواهد آمد. همچنین فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها می‌توانند شغل مشاورهء مالی و سرمایه‌گذاری را برعهده گیرند. طی چند سال اخیر نقش زنان در بورس عربستان بسیار چشمگیر بوده است. از دید بسیاری از زنان عربستانی، فعالیت در بورس سود خوبی دارد و این گروه برای افزایش آگاهی خود از تجربهء کسانی که قبلا در بازار حضور داشته‌اند، استفاده می‌کنند.
بیش از ۹۰ درصد فعالان اقتصادی زن در عربستان به بورس عربستان جذب شده‌اند.
نظام بانکی عربستان طی چند دههء اخیر با وجود مشکلات بزرگ، قدرتمند باقی مانده است. در عربستان ۱۳ بانک تجاری با ۱۲۵۱ شعبه وجود دارد،اما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نظام بانکی این کشور، نابرابری جنسیتی و تعداد کم زنان شاغل در بانک‌هاست. با توجه به آن که ۳۰ درصد حساب‌های بانکی به ارزش کلی ۲/۷ میلیارد دلار را افتتاح کرده‌اند و ۲۱ درصد سرمایه‌گذاری خصوصی را در این کشور انجام داده‌اند کارشناسان معتقدند رشد پایاپای اقتصاد عربستان به افزایش نقش زنان در این عرصه نیازمند است.
آمارهای رسمی دولت عربستان حاکی است، ۵/۵۶ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی این کشور زن هستند.
همچنین زنان ۶۰ درصد سرمایه‌گذاران جدید بورس و ۴۰ درصد سرمایه‌گذاران جدید در املاک را در عربستان تشکیل می‌دهند; با این حال کم‌ترین استفاده از پتانسیل اقتصادی زنان شده است.
متاسفانه شکل نابرابری جنسیتی به عربستان منحصر نیست. تحقیقات اخیر سازمان ملل نشان می‌دهد زنان دو سوم کارها را در جهان انجام می‌دهند، اما پنج درصد درآمد جهان را کسب می‌کنند. همچنین زنان از تقسیم اقتصادی محروم هستند و از اشتغال آن‌ها در مشاغل پرسود صرفا به خاطر جنسیت‌شان جلوگیری می‌شود. آمارها دربارهء مشارکت اقتصادی زنان در عربستان یکسان نیست. نمایندهء داخلی عربستان در سازمان ملل اعلام کرد که در ابتدای سال جدید میلادی زنان ۱۴ درصد نیروی کار عربستان را تشکیل می‌دادند، اما وزارت کار عربستان این میزان را پنج درصد اعلام کرده است. رقم واقعی هر چه که باشد. هر کس که در عربستان زندگی کند می‌داند که حضور زنان در مشاغل حتی شغل‌هایی که به زنان خدمات ارایه می‌دهند بسیار کم‌رنگ است. البته دولت عربستان اعلام کرده به عنوان بخشی از سیاست اشتغال‌زایی برای مردم عربستان و کاهش وابستگی به کارگران خارجی، میزان حضور زنان را در اقتصاد افزایش خواهد داد.
طی دو سال اخیر متوسط دستمزد کارگران و کارکنان در عربستان در حد ۳۶۲ دلار در ماه ثابت بوده است و نکتهء جالب توجه این است که در عربستان متوسط حقوق زنان بالاتر از مردان است زیرا اغلب زنان شاغل در حوزهء کاری خود تحصیلات دانشگاهی و تخصصی دارند و کارگر ساده نیستند; اما هنگامی که قرار است متوسط دستمزدها کاهش یابد، کاهش دستمزد زنان بیش‌تر از مردان است.
در بخش بانکداری سرعت استخدام زنان بالاتر از مردان است. در سال ۲۰۰۵ بانکهای خصوصی عربستان ۵۰۰ر۲۴ کارمند استخدام کردند که شش درصد آن‌ها زن بودند. سال پیش نسبت زنان کارمند این بانک‌ها به مردان به _۱۲ درصد افزایش یافت. همچنین آمارهای دولت عربستان حاکی از آن است که در کل بخش خدمات مالی عربستان (شامل املاک، تجارت‌ها، خدمات سرمایه‌گذاری و بیمه) _۹۵ هزار کارمند وجود دارد که سه هزار نفر آن‌ها زن هستند. بانک تجاری عربستان (NCB) به تازگی دو شعبهء بانکی مخصوص زنان در جده و ریاض تاسیس کرده است.
نکتهء بسیار قابل توجه در جامعهء عربستان تغییر نگاه جامعه به زنان شاغل است. اکنون در مقایسه با دو دههء پیش این گروه زنان احترام بسیار بیش‌تری در جامعه دارند. همچنین طبقی گسترده‌ای از مشاغل در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.
منبع انگلیسی: www.csmonitor.com
دهم مه ۲۰۰۷