گزارش تصویری از نمایش ندبه

کانون زنان ایرانی

عکاس: شراره عایفی

آناهیتا زینی‌وند، کارگردان تئاتر به تازگی با گروهی از بازیگران حرفه‌ای و آماتور نمایشنامه «ندبه» بیضایی را کارگردانی کرد.

زینی‌وند کارگردانی «چهار صندوق» بیضایی را هم در کارنامه خود دارد. وی به کودکان کار تئاتر آموزش داده بود و آنان را به هنرمندانی در عرصه تئاتر تبدیل کرده بود. در تشریح هدف خود گفته بود: «تنها با این هدف پا به صحنه مقدس نمایش گذاشتیم تا بگوییم چنانچه بستر آموزشی سالم در جامعه وجود داشته باشد هر چقدر هم شرایط کاری سخت باشد، می توانیم به اهداف و آرزوهایمان برسیم.»

از حرف‌های این کارگردان تئاتر چنین بر‌می‌آید که ارادت خاصی به کارهای بهرام بیضایی دارد. چرا که وقتی او می‌پرسیم چه شد که سراغ «ندبه» رفتی، می‌گوید: «مطمئن هستم که به جز کارهای بیضایی سراغ کار دیگری نمی‌رفتم. نگاه باورمندانه بیضایی به زن سبب شد که بعد از مطالعه تعداد زیادی نمایشنامه مطمئن باشم که امکان ندار انتخابی بهتر از کارهای بیضایی داشته باشم.»

او این بار با رویکردی زنانه نمایشنامه «ندبه» را انتخاب کرده و روی صحنه برده است. به ادعای خودش برای اولین بار است که به خودش جرات داده و پس از آموزش تعدادی نابازیگر دختر، از هنر آنها در کارهایش بهره ‌می‌برد.

«ندبه» نمایش با نوعی چرخش و حرکت دایره‌وار در مجلس نوحه‌خوانی آغاز می‌شود. ورودِ زینب به میان زنان طربخانه اما نقطه شروع داستان است و به موازات اتفاقات طربخانه، روایت موازی هرج و مرج حاکم بر کشور در زمان انقلاب مشروطه نیز بخش دیگری از داستان است.

زینب، نماد زنی از زنان جامعه است که نوعی از انواع خشونت را تجربه می‌کند. به طربخانه فروخته می‌شود تا گره از کار مردان پرمدعا باز کند. زینب اما با انکار روسپی‌گری از طربخانه فرار می‌کند ولی آشوب‌ و هرج و مرج بیرون از طربخانه او را به همانجا برمی‌گرداند.

روایت اتفاق‌های به ظاهر سطحی ولی انقلابی طربخانه اما بی‌شباهت با آنچه در بیرون از آن مکان به اسم انقلاب مشروطه می‌گذرد، نیست.

تک تک شخصیت‌های طربخانه از «گلباجی»، صاحب و مدیر طربخانه، گرفته تا «زینب» به عنوان زنانی که به نظر می‌آید در هیچ آماری حضور ندارند مگر وقت باز کردن گره مشکلات مردانی که انگار قرار است همه مشکلات دنیا را یک شبه حل کنند در پایان داستان چنان می‌درخشند که چاره جز تغییر تفکرات کلیشه‌ای و مردسالارانه را برای بیننده و مخاطب نمی‌گذارند.

• متن کامل مصاحبه کانون زنان ایرانی با آناهیتا زینی‌وند را اینجا بخوانید.