آیا زنان می‌توانند چهره خشن دنیا را تغییر دهند؟
دویچه وله فارسی/ مریم انصاری:
سگولن رویال، نامزد حزب سوسیالیست برای ریاست جمهورى فرانسه
آیا زنان از این پس در جهت‌گیرى‌هاى سیاسى جهان نقش تعیین کننده‌تری ایفا خواهند کرد؟ آیا عهده‌دار مسئولیت‌هاى کلیدى‌ترى خواهند شد، و شغلهاى ”مردانه” را هرکجا که زورشان بچربد، از آن خود خواهند کرد؟ و آیا مردم بسیارى کشورها آمادگى تجربه‌اى جدید را یافته‌اند؟
شواهد پاسخى مثبت به ما می‌دهند: میشل باچلت رییس جمهور شیلى، آلن جانسون سیرلیف رییس جمهور لیبریا، تارجا‌هالونن رییس جمهور فنلاند، مرى مک آلیس رییس جمهور ایرلند شمالى و آنگلا مرکل اولین صدراعظم زن آلمان. اینها البته تنها زنانى نیستند که به ریاست جمهورى رسیده‌اند. فهرست زنان رییس جمهور بسیار طولانى تر است در ، گینه، بنگلادش، پاناما، نیکاراگوا، فیلیپین و… زنان دیگرى نیز در راهند و شانس خوبى براى ایفاى نقش در آتیه کشورشان دارند. سناتور هیلارى کلینتون نامزد احتمالى دمکراتها در انتخابات آینده آمریکا، نانسى پلوسى رییس کمیسیون دمکراتهاى آمریکا، سگولن رویال نامزد ریاست جمهورى در فرانسه و اخیرا هم مونا سالین نامزد ریاست جمهورى در سوئد. جالب است بدانید که نیمى از کابینه نیکاراگوئه را در دوره ریاست جمهورى دانیل اورتگا زنان تشکیل می‌دهند.
اما قدرت سیاسى تنها حیطه‌اى نیست که زنان تلاش در بیرون آوردن آن از تسلط کامل مردان دارند. درعرصه‌هاى دیگر هم زنها پایشان در کفش مردها کرده‌اند و به عرصه‌هایى وارد شده‌اند که شاید چندان با اهمیت به نظر نیایند اما تا بحال تنها در قلمرو مردان بوده‌اند. در بریتانیای سنتى براى اولین بار پس از پانصد سال یک زن در پست نگهبانى برج لندن قرار می‌گیرد. و در ترافیک پرازدهام تهران اولین زن راننده اتوبوس درون شهرى در مسیر میدان انقلاب – میدان امام حسین شروع به کار می‌کند.
مردهایى که این قدمها را نفى زنانگى، ضدیت با طبیعت و خلقت بشر می‌دانند هنوز اکثریتند. اما مردهایى که این تحول را مثبت می‌دانند یا حداقل با آن مخالفت نمی‌کنند رو به افزایش‌اند. اما برگردیم به سراغ زنها.
زنانى که از آنها یاد کردیم چگونه در سایه قدرت مردان راه خود را باز کرده‌اند؟ چطور زندگى کرده‌اند، چه برنامه‌اى دارند و آیا این درست است که حمایت مردانه آنها را در صحنه سیاسى بالا کشیده؟
سگولن رویال، نامزد ۵۳ ساله ریاست جمهورى فرانسه در خانواده‌اى پرجمعیت بدنیا آمده وخود مادر چهار فرزند است.او عهده داد وزارت محیط زیست، جوانان و آموزش و پرورش فرانسه بوده. رویال پیروزى خود در راه الیزه را تنها مدیون زن بودن و جذابیتش نیست. او با رقباى کهنه‌کار و مردان الیت صحنه سیاسى فرانسه دست و پنجه نرم کرد و در این راه نشان داد که از قدرت بیان، ایده‌هاى نو و قاطعیت فوق‌العاده برخوردار است.
رویال یک نکته را درک کرد و بر پایه آن مبارزات انتخاباتى خود را سازمان داد. مردم فرانسه از سیاستمداران کهنه‌کار این کشور ناامید و خسته‌اند و فرانسه چهره‌اى جدید با سیاستى متفاوت را می‌طلبد. بسیارى شعارهاى او را پوپولیستى می‌دانند و مخالفانش بر این نظرند که او برنامه‌ای ندارد.
آیا این ادعا درست است؟ یان بورشر یکى از این خبرنگاران فرانسوى است که مبارزات انتخاباتى فرانسه را دنبال می‌کند. به نظر او رویال رهبرى مدرن و کاراست که می‌خواهد فرانسه را بسوی تغییر و نوگرایی ببرد با این حال:
” سگولن رویال برنامه خاصى ندارد. اما رسیدن به ریاست جمهورى لازمه‌اش داشتن یک برنامه مدون نیست. یک رییس جمهور خوب بودن معنایش این نیست که او باید در همه زمینه‌ها تخصص داشته باشد یا براى همه چیز برنامه‌اى مدون چنانچه مخالفان رویال تلاش می‌کنند با این انتقاد او را ضعیف جلوه دهند. بگذریم که سرکوزى هم براى همه چیز برنامه ندارد او تنها نماینده سیاستهاى راست روانه در فرانسه است. یک رییس جمهور خوب باید بتواند تیم خوبى از وزرا و خبرگان را سازمان دهد. و رویال قادر به این کار هست، چون کاراکتر او این را ممکن می‌سازد.”
رویال وعده دولت رفاه را داده و این خشم رقباى‌اش را برانگیخته. رویال انتقادات سختى به سیاستهاى راست گرایانه دولت و وزیر کشور کرده و برنامه‌اش را دگرگونى در سیستم آموزش و پرورش، ایجاد چشم‌انداز براى جوانان و مبارزه با جرم و بزهکارى قرار داده.
اما سگولن رویال چگونه راه خود را باز کرد؟ بسیارى می‌گویند که او در این راه از حمایت شوهرش رییس حزب سوسیالیست فرانسه برخوردار بوده و برخى حتى این حمایت را تعیین کننده می‌دانند.
یان بورشر:
“من فکر می‌کنم که این موضوع بدون شک تاثیر داشته. اما این تنها یکى از فاکتور‌هاى موفقیت خانم رویال است. مردها هم بدون حمایت همراهان خود به پیروزى نمی‌رسند اما کسى از حمایتهاى فراوانى که هرکدام از آنها از سوى اطرافیانشان می‌شوند حرفى نمی‌زند. چراکه این امرى بدیهى است. اما به محض اینکه یک زن پیشرفت می‌کند، راه خود را در میان مردان باز می‌کند و به قدرت نزدیک می‌شود، آنگاه بلافاصله مردها هول می‌شوند و همه را به حساب خود می‌گذارند. حال شوهر یا برادر یا هر فرد دیگرى، بهرحال همه چیز در سایه جنس مذکر ممکن شده. در مورد خانم سگولن رویال باید بگویم که او در تمام دوران فعالیتهاى اجتماعى و سیاسى خود درخشیده و در مناطقى که مسئولیتى به عهده داشته کارنامه بسیار خوبى از خود برجاى گذاشته و این بزگترین رمز موفقیت و محبوبیت اوست.”
به عقیده یان بورشر این را نیز نباید فراموش کرد که سگولن رویال این توانایى را نیز دارد که خود را به بهترین وجه عرضه کند و این یک قابلیت براى جذب انتخاب کنندگان است.
دوریس پارود یک خبرنگار زن فرانسوى رویال را در صحنه سیاسى فرانسه ارزیابى می‌کند، صحنه‌اى که تحت تسلط مردان است. او به ما می‌گوید:
”همه فکر می‌کنند که فرانسه همیشه کشور باز و پیشرفته‌اى بوده. این تصور درستى است اما این کشور هم مانند تمام کشورهاى جهان دردست مردان اداره می‌شده و می‌شود و تابحال تقریبا زنى را نداشته‌ایم که به این مرحله رسیده باشد. من فکر می‌کنم که این جبر زمان ماست. وقتى به لیبریا نگاه می‌کنیم و به قدرت رسیدن آلن جانسون سیرلف، و در آلمان آنگلا مرکل و شاید هم در آینده در آمریکا هیلارى کلینتون، به همین خاطر هم فکر می‌کنم که فرانسه هم به بلوغ کافى براى انتخاب یک زن برای ریاست جمهورى رسیده. البته همینقدر که همه از امکان به قدرت رسیدن یک زن حرف می‌زنند، نشان دهنده این واقعیت است که مردم به این موضوع عادت ندارند و برایشان تجربه جدیدى است.”
دوریس پارود نیز براین اعتقاد است که حمایت همسر سگولن رویال از او، قطعا به رویال براى بالا آمدنش کمک کرده:
”اما نهایتا رویال افکار خود را دارد و نشان داده که مستقل فکر می‌کند و نماینده افکار خودش است، نه شوهرش یا مشاوران مردش. در ضمن فراموش نکنیم که همه سیاستمداران مشاور دارند. اما هرچه براى تضعیف سگولن رویال بگویند، رفتار و سخنان او در هرکجا که ظاهر می‌شود نشان از استقلال عمل و نظرش دارد.”
مردم فرانسه پس از پشت سرگذاشتن بحرانهای مختلف اجتماعى که یک نمونه‌اش شورش جوانان حاشیه شهرها در سال گذشته بود، خواهان تجربه جدیدى در قدرت سیاسى کشورشان هستند. تجربه‌اى که مردم لیبریا نیز در سال ۲۰۰۵ میلادى با انتخاب خانم سیرلیف تمایل آغاز کردند.
آلن جانسون سیرلیف رییس جمهور لیبریا، اولین زن در قاره آفریقا است که به این مقام رسیده و زمام کشورى را بدست گرفته که جنگ ۱۴ ساله بخش بزرگى از منابع انسانى و اقتصادى آنرا به نابودى کشانده. زینب محمد خبرنگار و فعال مسایل زنان از لیبریا در پاسخ به این سوال که چگونه مردم لیبریا یک زن را به عنوان رییس جمهور خود انتخاب کردند می‌گوید:
”به نظر من مردم لیبریا به این حقیقت رسیده‌اند که شاید دادن شانس به یک زن، امکانى براى این کشور باشد که از شر جنگ خلاص شود. زیرا تمامى کشورهاى آفریقایى بدست مردان اداره شده‌اند و ما شاهد این بوده‌ایم که چگونه جنگ و مصائب آن دامن این سرزمنیها را گرفته است. مردم بخود این بار گفتند بگذارید این بار ریاست یک زن را تجربه کنیم. و ببینیم کشور تحت فرمان او چگونه اداره می‌شود.”
آیا این انتظار مردم لیبریا پاسخى هم گرفته و آیا سیرلیف واقعا قادر به ایجاد بهبود در زندگى مردم لیبریا شده است؟ به آلن جانسون سیرلیف اولین رییس جمهور زن لیبریا انتقاد می‌شود که توان پیشبرد سریع کارها را ندارد. زینب محمد این انتقاد را بى‌پایه می‌داند و می‌گوید:
”جانسون سیرلیف قطعا تلاش کرده که تغییرات قابل توجهى را در لیبریا ایجاد کند. ما شاهد هستیم که او اقدامات زیادى انجام داده. البته به او ایراد می‌گیرند که کند کار می‌کند. اما فراموش نکنیم که لیبریا از دل یک جنگ طولانى بیرون آمده و حال تحت رهبرى سیرلیف است که مسیر زندگى عادى کم کم دارد بدان بازمی‌گردد.”
از او می‌پرسم که آیا سیرلیف به عنوان یک زن برنامه ویژه‌اى هم برای توانمند سازى زنان و ایجاد امکانات درسى، بهداشتى، حقوق برابر و مشارکت در جامعه به اجرا گذاشته است؟ زینب محمد می‌گوید سیرلیف زنى است که می‌خواهد درخدمت همه باشد نه فقط زنان. مردم لیبریا نیازمند کمک‌اند. چه زن، چه مردش.
”اتفاقا چون سیرلیف یک زن است، تلاش می‌کند حقوق همه مردم را رعایت کند. و او چون زن است کوشش می‌کند به اقشار ضعیف‌تر رسیدگى بیشترى کند. این طبیعى است که در کشورهاى جنگ زده و عقب مانده زنان و کودکان در ضعیف‌ترین موقعیت قرار دارند. بنابراین اگر هم سیاستهاى ویژه‌اى براى بهبود وضع زنان در نظر گرفته شود از این زاویه است. از نقظه نظر توانمند سازى و تقویت حلقه‌هاى ضعیف تر جامعه.”
به نظر زینب محمد در قاره آفریقا زنان قابل فراوانى وجود دارند. به عنوان مثال در نیجریه که در ماه آوریل انتخابات ریاست جمهورى را برگزار می‌کند. اما متاسفانه اکثر کشورهاى قاره آفریقا هنوز عقب مانده تر از آن هستند که بتوانند ریاست جمهورى یک زن را بپذیرند. با این حال شانس زنان برای نشان دادن قابلیت‌هایشان هر روز بیشتر می‌شود و شاید تجربه لیبریا براى مردم سایر کشورهاى آفریقایى هم سرمشق قرار گیرد.
از زینب محمد می‌پرسم که آیا ممکن است مذهب و قوانین اسلامى در عقب ماندن زنها نقش تعیین کننده‌ای را ایفا کرده باشد و یکى از دلایل پشت صحنه نگهداشتن زنان به حساب آید؟ او که مسلمانى دو آتشه و زنى محجبه است با شنیدن این سوال برآشفته می‌شود و جواب می‌دهد:
”قطعا مذهب در همه جاى دنیا نقشى اساسى بازى می‌کند. اما اسلام هرگز نگفته که زنان باید در گوشه خانه بنشینند. اسلام زنان را به فراگیرى دانش تشویق می‌کند. خوب این دانش براى کنج خانه فراگرفته نمی‌شود. اسلام اتفاقا زنان را به بیرون آمدن و شرکت فعال در سرنوشت جامعه فرامی‌خواند. به نظر من مشکل اصلى در این کشورها تلفیق اسلام با فرهنگ مردسالار و سنتهاى کهنه است، نه اسلام به تنهایى.”
زینب محمد اطمینان می‌دهد که:
”اسلام راه برهیچ زنى نبسته. اسلام زنان را به بیدارى دعوت می‌کند و آنها را به شجاعت تشویق می‌کند وهیچ ممنوعیتى براى رسیدن زنان به مقام‌هاى مهم اجتماعى از جمله ریاست جمهورى نگذاشته است. این ممنوعیت را مردان برای زنان ایجاد کرده‌اند و متاسفانه از سنگر مذهب بیشترین استفاده را می‌کنند.”