اقتصاد زنان

انعکاس نور روی سرامیک سفید اتاق خواب اولین صحنه‌ای است که وقتی چشمانش را باز می‌کند می‌بیند. پتو را روی سرش می‌کشد و به کارهایی که باید انجام دهد فکر می‌کند؛ تی کشیدن سرامیک کف خانه، شستن ظرف‌هایی که از شام شب گذشته توی سینک مانده. صدای آرام قدم زدن فرزندش می‌آید. سر برمی‌گرداند.پسر پنج‌ساله‌اش آغوش باز کرده و منتظر است تا به تخت بیاید. چشمان خواب‌آلودش را می‌بوسد و او را به تخت راه می‌دهد اما ذهنش آنجا نیست، لا به لای طبقات فریزر است؛ چند بسته مرغ مانده است؟ کرفس و هویج هم در یکی از طبقات یخچال دارد. اما پیاز تمام شده. شاید بتواند با همه اینها ناهاری درست کند.

در اوایل ماه جولای در حالی که نیروهای طالبان در حال تصرف افغانستان بودند، چند تن از طالب‌ها وارد دفتر بانک عزیزی در شهر قندهار شدند و ۹ زن را که در این بانک کار می‌کردند را با زور اسلحه از بانک اخراج کردند و گفتند به جای آن‌ها بستگان مردشان می‌توانند جایگزین شوند.

زنان حتی اجازه شرکت در آزمون ورودی بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌ها را ندارند، اما همین زنان در دانشگاه تحصیلات تخصصی این رشته‌ها را گذرانده‌اند و فارغ‌التحصیل رشته‌های مهندسی نفت، گاز، شیمی و …. هستند. اگر تحصیل در این رشته‌ها مجاز است پس طبعا کار کردن هم که از نتایج تحصیل در رشته مربط است، می‌بایست بلامانع باشد. بحث اصلی که همیشه درباره این موضوع بوجود می‌آید؛ مغایرت داشتن فضای کاری با روحیه (لطیف!) زنان است! اما هیچ‌وقت درباره این مسئله بصورت ساختاری صحبتی نشده است که چه کسی روحیه لطیف یا زمخت زنان را تعیین می‌کند

تنها نگرانی کارگران زن فلسطینی از دست دادن شغل نیست. نگرانی های دیگری نیز وجود دارد که عموما به آنها پرداخته نمی‌شود. مثل لیز خوردن و صدمه دیدن در حین کار که ممکن است منجر به معلولیت‌های دائمی شود. از دیگر حوادث محل کار می‌توان به برخورد با کابل برق، آتش سوزی و عدم تعبیه در خروج مناسب هنگام آتش‌سوزی در کارخانه ها اشاره کرد. زنان کارگر از اقدامات انتقام جویی شهرک نشینان نیز هراس دارند. یکی از این زنان می‌گوید که بشدت از آتش‌سوزی عمدی می‌ترسد بویژه در محیط کاری که امکان خروج اضطراری در آن فراهم نیست. نگرانی دیگر کارگران زن شاغل در مناطق شهرک‌نشین، نگاه جامعه فلسطینی به آنهاست. مردان حاضر به ازدواج با آنها نیستند زیرا با سوظن به زنانی که در این مناطق کار می‌کنند نگاه می‌شود.

با وجود همه این خطرات زنان واقعا می‌خواهند کار کنند و متوجه هستند که چه خطرات بزرگی در پی دارد. در ماه فوریه، برای مثال، من با زنی ۳۱ ساله در بنگلادش صحبت کردم که به من گفت از داخا با شوهرش (که در پانزده سالگی با او ازدواج کرده بود) آمده است تا آینده بهتری برای خانواده‌اش رقم بزند. شوهرش در بحرین مشغول کار ساختمانی بود و خودش از درآمد کار در کارخانه برای بزرگ کردن دو دخترش استفاده می‌کرد. روشن بود که چقدر به خودش افتخار می‌کند که می‌تواند با استفاده از این درآمد هم خرج دخترانش را بدهد و هم مستقلا برای آینده آنان تصمیم بگیرد. او به من گفت:”من اجازه می‌دهم دخترانم تا هر زمان که بخواهند به تحصیل ادامه دهند و مانند آنچه مادرم با من کرد، به زور شوهرشان نخواهم داد.”

در نهایت، ما گروه‌هایی را شناسایی کردیم که بسیار آسیب‌پذیر هستند و بیشتر از دیگران از تعادل بین کار و خانواده آگاهند. در این پژوهش نشان دادیم که به طور مشخص زنان شاغل با کودکان خردسال، به ویژه کمتر از پنج سال، با تحمل بار اضافی و پرداختن بهایی گزاف تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. برای زنان، دست‌یابی به تعادل بین کار و زندگی دشوار است، به ویژه وقتی همسران‌شان در دوران و شرایط اضطراری بیرون از خانه کار می‌کنند.

قانــون کار«کارگـر» را فـردی تعریـف می کنـد کـه بـه هـر عنـوان در مقابـل دریافـت حق السعی اعـم از مزد،حقـوق، سـهم سـود و سـایر مزایـا بـه درخواسـت کارفرمـاکار می کنــد.وضعیت کاری جمعیت های پرتعداد زنان کارگردر عدم وجود کار فرما و دستمزد معین با وجود کارفرمای فامیلی و یا زن هایی که خود کار فرمای خویشند از دایره شمول حقوق کارگری خارج می شوند. براساس تعریف سـازمان تأمیـن اجتماعـی کـه بـا هـدف حمایـت از «کار»تأسـیس شـده اسـت هم زنان کارگز در بازار غیر رسمی کار از حقوق شهروندی کنار زده می شوند .

طاهره جورکش:در زمان کرونا بسیاری از شغل‌ها معنا و مفهوم خود را از دست دادند و برخی از مشاغلی که در گذشته کمتر مورد توجه قرار می‌گرفتند معنا و مفهوم تازه‌ای به خود گرفتند و توجه بسیاری از افراد جامعه را به خود جلب کردند. مشاغلی که در گذشته کمتر شناخته شده‌ بود به یکباره مورد توجه قرار گرفت و تغییر سبک زندگی افراد باعث شد نوع خرید و فروش هم شکلی متفاوت به خود بگیرد، شکلی که کمتر کسی آن را تجربه کرده بود. افراد زیادی ترجیح دادند به صورت مجازی و آنلاین و یا از افرادی که نسبت به آنها شناخت کافی دارند خرید کنند.

 وضعیت زنان دارای مهارت که در خانه کسب درآمد می‌کنند هم بسیار تحت تاثیر همین موضوع قرار گرفت. به ویژه زنانی که هیچگونه ارتباط و مهارتی برای فروش محصولات خود به صورت مجازی نداشتند. آنها بیشترین آسیب را دیدند، زنان بی‌سرپرست، بدسرپرست و میانسالی که در زمان کرونا مشتریان خود را از دست دادند و یا راه‌های دسترسی به بازار فروش برای آنها دشوار شد همچنین زنانی که دسترسی به گوشی هوشمند ندارند و یا مهارت استفاده از آن را فرا نگرفتند.

محمدکریم آسایش:شهرداریِ «تهران شهری برای همه» (بخوانید «گران‌سازی تهران») تنها به محدودسازی مراکز کارآفرینی و خدمات اجتماعی‌اش به زنان بسنده نکرد، بلکه «مشاغل خانگی» آنها را نیز مورد آماج خود قرار داد. شهرداری در لایحه «برنامه جامع و هماهنگ کاهش تخلفات ساختمانی» خواهانِ لغو «قانون حمایت از مشاغل خانگی» شده است تا از همین شابلون‌زنیِ زنان نیز جلوگیری کند. در این لایحه فکری برای تخلفاتِ ساخت و سازهای بزرگ، تطویل زمان ساخت و مخاطرات ناشی از آن و فقدانِ آمایش تجاری در شهر نشده است اما آنچه به عنوان تخلف ساختمانی چشمِ شهرداری را گرفته است، مشاغل خانگیِ زنان تهیدست است.

صاحبان کارخانه‌ها از جایگاه نابرابر زنان در جامعه برای ساختنِ یک نیروی کار ارزان‌تر، مطیع‌تر و منعطف‌تر سود بردند. پس در واقع به جای به چالش کشیدن فرمانبرداری آن‌ها در جامعه، کار در صنعت پوشاک این مساله را بازتولید می‌کند. زنان به شکل چشمگیری کمتر از مردان حقوق می‌گیرند، با تبعیض سیستماتیک روبرو هستند و فقط امکان دسترسی به مشاغلی با کمترین میزان حقوق دریافتی با احتمال بسیار ضعیف ارتقا رتبه را دارند. خیلی از آن‌ها امنیت شغلی پائینی دارند و اگر برای کار در شرایط تعیین‌شده از سوی کارفرما آمادگی لازم را نداشته باشند با خطر از دست دادن شغل روبرو می‌شوند.