تیتر یک

فرهاد میثمی: تزِ غایبانه‌ی «حجابِ» سنت در تنش مستمر با آنتی‌تز «حضورِ» جدید، ابتدا به سنتزهای بینابینی نظیر تغییر و تنوع صورت‌های حجاب و مقاومت در میزان رعایت آن انجامید و زودا که به همت و عاملیت کوشندگان، در ادامه به سنتز نهایی یعنی «اختیار» حجاب عرفی برسد. از این رو تقویت عنصر «حضور»، تکوین اجتماعی زن درون پیله‌ی اجبار حجاب را تسریع و شکفتن اختیار را تسهیل می‌کند.

هم‌ذات‌پنداری رهنورد با زنان مختلفی که در نقاشی فوق، چهره‌ی خود را به جای آنها تصویر کرده است، از جنسِ هم‌ذات‌پنداریِ شهید مرضیه احمدی اسکویی در این شعر، با زنان مختلفی است که رنج کشیده اما مقاوم‌، مبارز و پیروزمندند. این حس همبستگی با زنان مختلف است که این دو اثر را به یکدیگر نزدیک می‌کند، هرچند که آفرینندگان‌شان در مواردی هم‌عقیده نباشند، اما در همبسته کردنِ زنان، همراه و هم‌صدا بوده‌اند.

۳۱ روز از سقوط ولایت هرات به دست گروه طالبان گذشته است. شهر هرات را خفقان گرفت. هیچکس صدایش را بلند نمی‌کرد و همه ترس داشتند. سکوت مرگ آسای سر تا سر کشور حکم فرما است. اکثریت افغان‌ها بی خانمان شده اند، بی‌سرزمین شده‌اند. افغانستان تبدیل به یک زندان بزرگ برای مردم شده است.
طالبان هر کس را به یک اتهام از خانه اش میبرند. همه ما به فکر این هستیم گروه طالبان به رهبری ملا منصور، سراج الدین حقانی و ملا برادر چه برنامه‌هایی برای ما مردم افغانستان دارند و چی را به نمایش می‌دهند. از یک طرف می‌گویند خبرنگاران مصون‌اند و از طرف دیگر آنها را لت کوب (سرکوب) می‌کنند و دستگیربندی می‌کنند. از یک سوی عفوعمومی اعلام می‌کنند و از سوی دیگر نظامی‌ها را شهید می‌سازند.

طی هفته گذشته صحنه‌هایی از هرج و مرج بعد از قدرت گرفتن طالبان منتشر شد. سهیل شاهین، سخنگوی طالبان روز یکشنبه در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفت: «اطمینان می‌دهیم که از هیچ‌کس انتقام گرفته نخواهد شد و زنان اجازه کار و تحصیل خواهند داشت.» اما وقایع دلخراشی که در افغانستان در حال وقوع است چیز دیگری را نشان می‌دهد. بسیاری درباره آزادی‌های حوزه فرهنگ و هنر نگران هستند.

هنرمندان زن افغان در دو دهه گذشته با فعالیت‌های خود تلاش کردند تا به جبران فرصت‌های سوخته خود دردوران حکومت طالبان بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بپردازند. اما خیلی زودتر از چیزی که فکر می‌کردند رویاهایشان نابود شد. شمسیه حسنی، یکی از نخستین هنرمندان زن گرافیتی‌کار افغان است که از طریق آثار هنری خود زنان افغان را در یک جامعه مردسالار به تصویر می کشد. او در این روزها با وجود تهدیدهای بسیار از سوی طالبان و در میان تاریکی‌های این روزها همچنان با رنگ و قلمو مقاومت می‌کند.

درست وقت غروب آفتاب که صدای تفنگ و گلوله به گوشم رسید،
دید به صفحه های اجتماعی انداختم.
متوجه نوشته شدم: «هرات سقوط کرد…»
مات و مبهوت ماندم. آخر چرا و چطور؟ در ذهنم هزار سوال متفاوت بود. با این همه نیرو و سرباز پلیس و مردم که در خط اول مقاومت بودند و مقاومت کردند.چطور شد و چی قسم امکان دارد(چطور ممکن است)؟
باور نمتانستم(باور نمی‌کردم).سخت بود. اشکانم جاری شد. تمام اخبار چک کردم. هرات سقوط کرد….هرات سقوط کرد… هرات سقوط کرد…

مردم و به خصوص زنان افغانستان هر روز مقاومت‌های بیشتری در مقابل طالبان می‌کنند؛ مقاومت‌هایی که گاه جایی در رسانه‌های خبری ندارد یا آنطور که باید دیده نمی‌شود. زینب ناصری فعال مدنی اهل افغانستان معتقد است که مردم افغانستان عوض شده‌اند. جوانان درس خوانده‌اند، تحصیلات عالیه دارند، رفت و آمد به خارج زیاد شده و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی گسترش یافته است. حتی حضور زنان در ارتش و پلیس قابل توجه بوده. با این حال، فساد دولت شرایطی را پیش آورده که جوانان نتوانند کارهای بیشتری انجام دهند. این را نمی‌شود انکار کرد. الان همان‌هایی که در خیابان در حال مقاومت هستند همین جوانان هستند.

در راه برگشت به خانه بودیم و قسمتی را پیاده آمدیم. مادرم هراس وحشتناکی ازطالبان دارد و هر بار آنها را حتی اگر از دور ببیند، لرزه به جانش می افتد و سر و صورت اش را عرق می زند. هر بار که به طالبی نزدیک می شدیم زیر لب دعایی می خواند و صلوات می فرستد، و به من تذکر می دهد که از مسیری دیگر برویم و به آنها نگاه نکنم. ولی چشمهایم دیگر به حضور آنها در هر گوشه شهر عادت کرده است و بیشتر تلاش می کنم از مسیری بروم که در چشم باشم. هر گاه به آنها نگاه می کنم، به چشمان شان زل می زنم و آنها چشم شان را از چشمان من برمی گردانند. بیشتر دلیل این کار را بر این می دانم که نمی خواهند با نگاه کردن به زنی خودشان را گناهکار کنند، زیرا زن را موجودی گناهکار می دانند و چشم در چشم شدن با آنها، ایمان شان را به خطر می اندازد. چند بار به این مورد بر خوردم و دیدم که در واقع ایمان شان را نشانه گرفتم و حضور و چشمان من برایم سلاح قوی محسوب می شود.

مطمئن هستم جنگ‌ها ادامه خواهد داشت. آوارگی و بیچارگی مردم دوام خواهد داشت و کودکان از آموزش بازخواهند ماند. ما دیگر پروژه‌های کمکی و فعالیت‌های اجتماعی را نخواهیم داشت. دیگر بحث‌های کلان اجتماعی، سیاسی، اقتصادی را که برای زنان سال‌ها کار کردیم نمی‌توانیم ادامه دهیم چون جنگ همه چیز را از ما می‌گیرد حتی اکثریت امروز می‌خواهند بیرون از افغانستان زندگی کنند چون خیلی از جنگ‌های مداوم و تلاش‌هایی که نتیجه نداده خسته شده‌اند.طالبان برای مردم عفو عمومی اعلام می کنند، برداشت این است که آنها در کوتاه مدت این گونه رفتار می کنند.

هماسعید:تغییر در خود مردم ایجاد شده است. مردم افغانستان دیگر مثل ۲۰ سال قبل نیستند و زنان افغانستان هم دیگر مثل آن روزها نیستند. مردم حکومت‌های مختلف را تجربه کرده‌اند و آگاه‌تر شده‌اند.دیدیم برخی زنان در کابل پلاکارد به دست گرفتند و اعتراض کردند. زنان افغانستان بسیار با شجاعت کار کردند. البته ۲۰ سال قبل هم با شجاعت کار کردند. هیچ وقت تسلیم نشدند. این را از شما و دیگر رسانه‌ها می‌خواهم که شجاعت، ابتکار و نوآوری زنان افغانستان را به مردم نشان دهید.